Kiedy informacja może się okazać fake newsem?

• cytowany rozmówca zmienia swoje zdanie lub jego wypowiedź jest sprzeczna z prezentowanymi dotychczas wartościami;
• nie ma informacji o źródle przytaczanych danych;
• dotyczy tematu dzielącego społeczeństwo;
• jest sensacyjna i emocjonalna lub mówi o odkryciu skrywanej prawdy;
• podpisuje się pod nią anonimowy autor, jest opublikowana na anonimowym profilu lub adres strony jest skomplikowany, nieznany, wygląda podejrzanie;
• w treści pojawiają się błędy językowe i ortograficzne (najczęściej wynikają z automatycznego tłumaczenia);
• w komentarzach mnóstwo jest zwolenników przytoczonej treści, którzy wypowiadają się bardzo emocjonalnie;
• treść jest popularna w specyficznych kręgach;
• strona, na której opublikowano artykuł, nie wygląda wiarygodnie;
• treść powiela stereotypy.

Czym jest dezinformacja?

Dezinformacja to zjawisko dawniej opisywane słowami takimi jak propaganda, plotka, legenda miejska, mit, a oznaczające po prostu manipulację informacją. Rozwój nowych technologii zmienił kontekst, w jakim to zjawisko funkcjonuje.

Dezinformacja to zatem zamierzona i konsekwentna formuła przekazu informacji (w tym fałszywych lub zmanipulowanych) i fabrykowanie takiego przekazu poprzez tworzenie różnego rodzaju fałszywych dokumentów, organizacji itd., które wprowadzają w błąd (powodują powstanie obrazu świata niezgodnego z rzeczywistością) i wywołują określone efekty w postaci:

• podejmowania przez odbiorcę błędnych decyzji,
• wytworzenia poglądu,
• działania lub jego braku,
• zgodnych z założeniem podmiotu dezinformującego.

Żyjemy w społeczeństwie postprawdy

Społeczeństwo postprawdy dowodzi, że fakty nie są już aż tak istotne. Dużo ważniejsze są emocje, osobiste przekonania i wiążąca się z nimi siła przebicia. Postprawda to przyzwolenie społeczeństwa na tworzenie zastępczych, nie zawsze zgodnych z rzeczywistością informacji w obrocie medialnym. Wyrażenie to jest po prostu synonimem kłamstwa, bez tzw. drugiego dna.

Postprawda to wypadkowa kilku czynników:

1) przekształceń komunikacji społecznej;

2) konsekwencji dotychczasowych losów demokracji;

3) próby zachowania szeroko pojętej nowoczesności.

Postprawda staje się odpowiedzią społeczeństwa na panującą sytuację w mediach oraz zasłoną dymną dla rzetelności medialnej. Dzieje się tak, ponieważ znacznie szybciej i wygodniej jest opublikować garść niesprawdzonych informacji, szczególnie w temacie kontrowersyjnym jak np. uchodźcy czy migranci.

Fake newsy stają się codziennością

Warto zastanowić się nad treściami, które czytamy i traktujemy jako prawdę. Przede wszystkim należy sprawdzać źródło informacji, jak i cytowaną osobę. Zdarza się, że wypowiedzi są wymyślone na potrzeby materiału. Warto też poszukać słów eksperta w innych artykułach. Nie należy ograniczać się wyłącznie do przytoczonego zdania, bo może być wyrwane z kontekstu. Należy sprawdzać komentarze - już w nich można znaleźć odpowiedź czy materiał jest fake newsem, czy prawdziwą informacją. Ponadto konieczne jest znalezienie daty publikacji (aby zobaczyć, czy informacje są aktualne), upewnienie się, czy nie jest to żart lub satyra oraz przemyślenie własnych uprzedzeń (by zobaczyć, czy nie wpływają one na nasz osąd).

Fałszywe i zmanipulowane informacje nie rozchodzą się same – rozpowszechniają je ludzie. Możesz pomóc zatrzymać fake newsa, sprawdzając jego wiarygodność przed ewentualnym puszczeniem dalej, lub zdemaskować go, gdy został już rozpowszechniony przez inne źródła. Ale możesz też przyczynić się do zwiększenia jego zasięgu. Przeciwdziałanie dezinformacji powinno być dziś traktowane jako ważny element działania każdej jednostki, organizacji czy firmy.